Goździki – właściwości i zastosowanie

Spis treści:

1. Czym są goździki?
2. Historia goździków – przyprawy z serca Azji
3. Goździki – właściwości zdrowotne
4. Goździki – zastosowanie w kuchni
5. Jak często żuć goździki?
6. Goździki – przeciwskazania

Goździki to nieodłączny element kuchni w okresie zimowym. Korzenne aromaty przywodzą na myśl długie jesienne i zimowe wieczory umilane gorącą herbatą lub grzanym winem. To także świąteczne wypieki – korzenne pierniki czy ciasta z jabłkami i cynamonem. Oprócz oryginalnego smaku cechują się również wieloma właściwościami zdrowotnymi.

Czym są goździki?

Goździki to aromatyczna przyprawa, która w istocie jest wysuszonymi pąkami kwiatowymi drzewa goździkowego, czyli goździkowca korzennego. To drzewo pochodzące z Azji, ale uprawianie jest również w Afryce i Ameryce Południowej. Goździkowiec lubi tropikalne i morskie klimaty, jest wiecznie zielonym drzewem, kwitnącym cały rok. Osiąga do 15 metrów wysokości, rośnie około 150 lat, a owocuje przez około 50 lat. Pączki zbiera się jeszcze przed rozkwitem, aby zachowały swój aromat. Następuje proces suszenia, podczas którego goździki zyskują swój ciemny, brązowy kolor.

Dobrej jakości goździki powinny być ciężkie i tłuste. Zawierają około 15% olejku goździkowego. Wrzucone do wody nie powinny zatonąć, ale unosić się na powierzchni w pozycji pionowej.

Wysuszone pąki kwiatowe goździkowca korzennego

Historia goździków – przyprawy z serca Azji

Goździki były wykorzystywane już w III wieku p.n.e. w starożytnych Chinach. To jedna z najstarszych przypraw świata, a pierwsze zapiski jej dotyczące pochodzą właśnie z Chin. Już wtedy był to towar luksusowy i ceniony za swoje właściwości. Chińczycy wykorzystywali goździki do żucia, aby odświeżyć oddech oraz ukoić ból zębów i głowy. Zawarty w nich eugenol, wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwdziała rozwojowi infekcji. To tylko jedna właściwość tej przyprawy.

Do Europy goździki przybyły w średniowieczu wraz z arabskimi kupcami. Europejczycy szybko docenili smak i właściwości lecznicze tej orientalnej przyprawy, stosując ją przy różnych dolegliwościach. Od tego czasu na stałe zagościła w naszych kuchniach.

Aktualnie goździki wykorzystywane są na całym świecie. W Indonezji stanowią dodatek do tytoniu mający dodać aromatu, Amerykanie nadziewają nimi mięsa, a Europejczycy przygotowują z nich korzenne ciasta i chleby.

Goździki – właściwości zdrowotne

Aktualnie goździki częściej wykorzystuje się w kuchni jako przyprawę, która dodaje oryginalny smak i aromat. Jednak przez setki lat były często wykorzystywane w lecznictwie.

Zawierają witaminy A, K, E, D, C i witaminy z grupy B, potas, wapń, mangan, cynk, fosfor, sód, kwas foliowy, selen, magnez i kwasy tłuszczowe omega 3. Warto pamiętać, że goździki używane są w niewielkich ilościach dlatego porcje tych składników nie pokrywają dziennego zapotrzebowania.

Goździki bogate są w przeciwutleniacze zmniejszające stres oksydacyjny, który może przyczynić się do rozwoju chorób przewlekłych. Wolne rodniki to substancje będące zbędnym produktem przemiany materii, a powstają podczas normalnych fizjologicznych reakcjach wewnątrzkomórkowych. Nadmierna ich ilość może wynikać z niedostatecznej zdolności organizmu do ich usuwania i powodują one powstawanie chorób cywilizacyjnych i przyspieszonych procesów starzenia. Goździki skutecznie walczą z wolnymi rodnikami, a wspomagają je w tym przeciwutleniacze, witaminy A, C, E, miedź mangan, selen, cynk.

Wspomniany już eugenol odpowiada za charakterystyczny zapach goździków. Substancja ta jest silnym antyoksydantem, zapobiega gromadzeniu się tłuszczu w komórkach wątroby, reguluje poziom cholesterolu i cukru we krwi, przyczynia się do zwiększenia produkcji insuliny. Składnik ten znajduje zastosowanie również przy bólach zębów i głowy, ponieważ wykazuje działanie znieczulające.

Goździki wykorzystywane są w trakcie przeziębienia lub grypy. Z wykorzystaniem olejku z goździków powstają syropy na kaszel i inhalacje zwalczające katar i zatkane zatoki. Ponadto goździki to świetny dodatek do gorących napojów – herbat, kakao, grzańca – które rozgrzewają w chłodne dni.

Goździki wykazują również dobroczynne działania na układ pokarmowy. Mogą zwiększać wydzielanie enzymów trawiennych, pomagając pozbyć się niestrawności i wzdęć. Rozgrzewają od środka przewód pokarmowy i poprawiają apetyt. Pomagają również w procesie leczenia wrzodów żołądka.

Podsumowując, goździki wykazują następujące właściwości lecznicze:

• usuwają kancerogenne wolne rodniki;
• wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne zapobiegając infekcjom;
• chronią wątrobę przed otłuszczaniem i uszkodzeniami;
• reguluje poziom cholesterolu i cukru we krwi;
• wspomaga układ trawienny i leczenie wrzodów żołądka;
• przeciwdziałają rozwojowi komórek nowotworowych;
• łagodzą bóle zębów, gardła, głowy;
• odświeżają oddech;
• dostarczają witaminy, minerały, przeciwutleniacze;
• rozgrzewają w połączeniu z gorącymi napojami;
• dodają korzenny smak i aromat wielu potrawom i napojom.

Goździki – zastosowanie w kuchni

Goździki występują w kilku postaciach. Dostępne są w całości albo zmielone. Zmielone szybciej tracą aromat, najlepiej przechowywać je w szczelnie zamkniętym pojemniku. Goździki mielone na świeżo mają intensywniejszy korzenny aromat niż te w całości. Przygotowuje się z nich również olejki eteryczne. Goździkowy olejek eteryczny można wykorzystać do inhalacji albo odstraszania owadów.

Podczas przygotowywania potraw i napojów korzysta się z goździków w obu formach. Znajdują one swoje miejsce w mieszankach przyprawowych oraz herbacianych. To również jeden ze składników przyprawy curry – powszechnie używanej w kuchni indyjskiej.

Dodaje się je również w całości do herbaty, kawy, kakao, kompotów oraz grzanego wina i piwa. Do grzańca warto dodać też cynamon, anyż, wanilię, plastry pomarańczy i ewentualnie cukier trzcinowy lub miód. Do napojów lepiej sprawdzą goździki w całości, mielone sprawią, że napój stanie się mętny. Goździki to świetny dodatek do ciast i wypieków, mięsnych marynat, czerwonej kapusty, grzybów i sosów.

Jak często żuć goździki?

Żucie goździków to praktyka wymyślona przed starożytnych Chińczyków. Żucie goździków ma pomóc w zwalczaniu bakterii i infekcji jamy ustnej. Wywołuje efekt znieczulający co jest pożądane przy bólu zębów. Goździki odświeżają też oddech.

Żuć goździki najlepiej dwa lub trzy razy dziennie. Wystarczy rozgryźć kilka z nich i żuć przez minutę.

Goździki – przeciwskazania

Podobnie jak z innymi produktami należy znać umiar w spożyciu. Goździków nie powinno się spożywać jeżeli pojawiają się reakcje alergiczne. Również nie zaleca się ich kobietom w ciąży oraz osobom z problemami układu krążenia (nadciśnienie, słaba krzepliwość krwi).